9# Prawdziwe historie z Bułgarii: Łora, Jaworow i ja

stycznia 15, 2022

9# Prawdziwe historie z Bułgarii: Łora, Jaworow i ja

Dzisiaj opowiem o jednym z największych skandali w Sofii na początku XX wieku. To będzie historia o miłości, chorobliwej zazdrości i samobójstwie. A może też morderstwie? Poznajmy najpierw bohaterów tej opowieści.

Pejo Jaworow rodzi się w 1878 roku w Czirpanie. Jest chudym dzieckiem i jego mama Gana boi się, że nie przeżyje. Ku radości rodziców, rośnie jednak zdrowo. Jego znajomi z młodości wspominają go jako zamkniętego w sobie i wrażliwego. W szkole radzi sobie dobrze, lubi zwłaszcza literaturę i matematykę. Chodzi do liceum w Płowdiwie, ale nie kończy go i wraca do rodzinnej miejscowości.

Od 1897 roku działa na rzecz wyzwolenia Macedonii. Jest bliskim znajomym Goce Dełczewa - przywódcy ruchu wyzwoleńczego. To on jest autorem jego biografii, która powstała w 1904 roku, czyli rok po śmierci Dełczewa. To ciężkie przeżycie dla niego, które sprawia, że stopniowo działa coraz mniej, zwłaszcza, że nie może porozumieć się z Jane Sandanskim.

W tym samym czasie zaczynają powstawać jego pierwsze wiersze. Jest tak dobry, że z czasem staje się członkiem grupy literackiej skupionej wokół czasopisma "Myśl". To tam poznaje znanego poetę Pencza Sławejkowa, który mu radzi, żeby zmienił mało atrakcyjne nazwisko. No właśnie - prawdziwe nazwisko Peja to nie Jaworow, a Kraczołow. Dlaczego nie brzmi dobrze? "Kraczoł" to po bułgarsku nogawka.

Pejo przeprowadza się do Sofii, wydaje zbiory wierszy i staje się coraz bardziej popularny. Często też wyjeżdża za granicę. W marcu 1906 roku jego życie się zmienia. Poznaje Minę Todorową i zakochuje się w niej od pierwszej chwili. On ma 28 lat, ona nie skończyła jeszcze 16. Mina nie jest jednak oczarowana Pejem, tak jak on nią. W swoim pamiętniku pisze:

"Nie podoba mi się wygląd Jaworowa. Jego oczy są żółte, jak u lisa, jego usta - jak u ciemnoskórego. Lubię jego poezję, lubię go jako poetę".

W pewnym stopniu jest jednak zafascynowana Pejem i zaczynają regularnie wymieniać ze sobą listy, a z czasem dziewczyna zaczyna odwzajemniać jego uczucia. Ich związek jest jednak platoniczny. Jej rodzice przez cały czas nie patrzą przychylnie na ich relację. W 1907 roku Pejo robi coś, co wywołuje ogromny skandal. Zamieszcza w czasopiśmie "Myśl" cykl wierszy, w których odkrycie wyznaje swoją miłość Minie. Jej rodzice są oburzeni, czego skutkiem jest to, że para na długi czas nie ma ze sobą żadnego kontaktu.

Dopiero w sierpniu 1907 roku Mina znów do niego pisze. Udaje im się spotkać 18 czerwca 1909 roku. Potem okaże się, że to będzie ich ostatnie spotkanie. Pod koniec lutego 1910 roku Mina rozchorowuje się na gruźlicę i wyjeżdża do Francji. Pejo także się tam udaje, ale jej rodzina nie zgadza się na spotkanie. 13 lipca Mina umiera, a zrozpaczony Pejo codziennie do 26 grudnia, do kiedy jest w Paryżu, odwiedza jej grób.

Jeszcze w 1906 roku Pejo poznaje Łorę Karawełową. Łora to główna bohaterka tej opowieści.

Łora rodzi się w 1886 roku w rodzinie znanego polityka i działaczki społecznej. Jest piękna, mądra i charyzmatyczna, mimo to nie ma łatwego życia. Jej ojciec umiera gdy ma 13 lat, a matka nie okazuje miłości jej i jej siostrze. Wychowuje je opiekunka. Łora zdobywa wykształcenie we Francji. Po swoim powrocie, w 1905 roku, poznaje Petyra Nejkowa. Ona ma 19 lat, on skończył 26. Petyr od razu się zakochuje, jest tylko jeden problem, już ma żonę - 10 lat starszą od siebie Francuzkę. Petyr składa prośbę o rozwód i wyprowadza się od żony. Matka Łory robi jednak wszystko, aby zakończyć ten związek. Wykorzystując znajomości, sprawia, że prośba o rozwód zostaje odrzucona, Łora natomiast nie może wychodzić z domu bez osoby towarzyszącej. W 1906 roku matka zmusza ją do zaręczyn z Iwanem Drjankowem. Żeby okazać swój sprzeciw, Łora w dniu zaręczyn zakłada czarną suknię. Czuje się samotna i zdesperowana. Nie chce się poddać i w lutym 1907 roku próbuje uciec z Petyrem. Zostają jednak złapani, a dwa miesiące później Łora jest zmuszona do ślubu. W dniu ceremonii milczy, a smutek wyziera z jej oczu.

Jakiś czas po ślubie rodzi syna Kiriła, który umiera kilka miesięcy później. Są podejrzenia, że to syn Petyra. Łora jest załamana. Wkrótce ponownie zachodzi w ciążę, ale tym razem nie chce dziecka. Pyta zaufanych osób, jak może je usunąć. Mimo wszystko, w siódmym miesiącu rodzi syna, któremu daje imię po swoim ojcu - Petko. We wsi Bożenci, z której pochodził jej mąż, pamiętają ją jako kapryśną i rozrzutną. Pewnej nocy kłóci się z mężem, otwiera szeroko okna i krzyczy z całej siły, że go zabije, nie szczędząc obelg. Podobno jednak z teściami ma dobry kontakt, kochają ją, a ona ich szanuje.

"Nie mamy nic wspólnego, nic, co nas łączy, on nienawidzi wszystko, co ja kocham" - tak pisze o swoim mężu. Nie chce tego życia, pragnie wolności, chce podróżować, być niezależna. Ucieka do Londynu, zostawiając małego syna matce. Mówi, że nie wróci, dopóki mąż nie da jej rozwodu. Ucieczka odbija się wielkim echem i wywołuje kolejny skandal. W tym czasie Jaworow przebywa we Francji. Łora udaje się pociągiem do Paryża, gdzie się spotykają. On jeszcze opłakuje Minę, ale nie da się ukryć, że już od pierwszego spotkania kilka lat wcześniej jest zauroczony naturą Łory.

Łora wraca do Bułgarii i nareszcie udaje jej się rozwieźć. Diecezjalny sąd w Sofii orzeka jej winę, a jako karę otrzymuje zakaz brania ślubu w ciągu najbliższych dwóch lat. Ona jednak marzy już o zostaniu żoną Jaworowa. Trzy miesiące po rozwodzie, we wrześniu 1912 roku, biorą ślub w Sofii. Jak to możliwe? Zapłacili duchownemu. Jej matka nie jest zadowolona. Mówi, że nigdy nie uzna Jaworowa za swojego zięcia. Totju - ojciec Peja też nie jest szczęśliwy. Łora jest przecież rozwódką, a do tego ma dziecko. Łora chce mieć jednak dobre stosunki z teściem i rodzeństwem męża. Pisze im listy, zaprasza jego siostry do Sofii. W końcu ojciec uznaje żonę syna. W telegramach do niej wysyłanych podpisuje się "баща ти" - "twój ojciec". Łora zachodzi w ciążę, ale traci ją w piątym miesiącu. Jest zrozpaczona, bardzo chciała tego dziecka. To smutne wydarzenie jest częścią ich krótkiego, ale burzliwego i nieszczęśliwego życia.

Nie pasują do siebie. Łora ciągle zaprasza gości, on nie czuje się z tym dobrze. Jest zazdrosna, śledzi go, boi się, że ją zdradzi. Po ślubie Pejo nie napisze już żadnego wiersza. Ciągle się kłócą. Chodzą słuchy, że Łora przyjmuje kokainę.

29 listopada 1913 roku są w gościach u znajomych. Jest tam także Dora Konowa, która przez wiele lat będzie obwiniana o późniejsze wydarzenia.

Tutaj pozwolę sobie na małą dygresję, bo historię Dory, choćby krótko, trzeba przedstawić. Dora była młodsza od Łory o 7 lat. W 1913 roku miała niecałe 20 lat. Była żoną Mihaiła Kremena, choć podobno ich krótkie małżeństwo nigdy nie zostało skonsumowane. Była pełną życia dziewczyną, trochę naiwną i otwartą na świat. Po wydarzeniach z 29 listopada traci chęć do życia, wyjeżdża z Sofii, rozwodzi się i zostaje nauczycielką w Trojanie. Nigdy ponownie nie wychodzi za mąż i przez długi czas jest obiektem plotek i podejrzeń. Umiera w domu starców, nie mając nic, prócz zeszytu, w którym zapisywała swoje wspomnienia związane z Jaworowem. Do końca życia ciągle coś dopisywała, redagowała. W 2019 roku bułgarski badacz literatury, Petyr Weliczkow, wydał książkę „Łora, Jaworow i ja”, w której znajdują się rozszyfrowane i uporządkowane wspomnienia Dory. Wynika z nich, że 15 lat starszy Pejo sukcesywnie, małymi krokami, torował sobie drogę do jej serca i to z nią pragnął się związać, pozostawiając Łorę i jej trudny charakter. Dora powoli zakochiwała się w poecie i zaczęła myśleć o wspólnej przyszłości.

Wróćmy jednak do pamiętnego 29 listopada 1913 roku. Łora jest zazdrosna o Dorę. Czuje w powietrzu, że jest między nimi jakaś więź. Zarzuca mężowi, że patrzył na młodą Dorę, a nie na nią. Wracają do domu przy ulicy „Rakowski” nr 136. Kłócą się i Łora straszy Peja, że się zabije. On nie przyjmuje jej słów na poważnie, słyszał to pewnie nie raz. Ale Łora bierze pistolet, przykłada go do piersi i strzela. Pejo jest przerażony, woła osoby mieszkające piętro niżej. Pisze na kartce "Moja Łora się zastrzeliła sama" i strzela sobie w skroń. Nie umiera jednak, ale bezpowrotnie traci wzrok.

Na miejsce przybywa śledczy Iwan Bożiłow. Medycy, którzy dokonują pierwszego badania ciała stwierdzają, że Łora została postrzelona w plecy. Wniosek ten opierają na zasadzie, że rana wlotowa jest mniejsza niż wylotowa. Nie biorą jednak pod uwagę faktu, że przy strzale z bardzo bliskiej odległości jest odwrotnie – rana wlotowa jest większa. Podczas tych wniosków w pomieszczeniu przebywa Panajot Stojczew, dziennikarz gazety „Utro” („Poranek”). Mimo prośby Bożiłowa, żeby nie pisał nic przed autopsją, następnego dnia pojawia się artykuł „Zabójstwo Łory z rąk Jaworowa”.

Podczas autopsji wykryte są nowe ślady, np. kawałek materiału w ranie wlotowej, i stanowisko medyków zostaje zmienione. Stwierdzają, że Łora została postrzelona z przodu. To jednak nie ma już większego znaczenia dla opinii publicznej, bo nawet część bliskich znajomych Peja, a także inni znani poeci wierzą już w wersję o zabójstwie. Prasa ma ogromny wpływ na to, że większość mieszkańców Sofii jest pewna, że Jaworow to morderca. Tę wersję lansuje także rodzina Łory. Pejo zostaje oskarżony o morderstwo i postawiony przed sądem.

Tylko kilka osób pozostaje u boku poety, do końca wierząc w jego wersję wydarzeń. Próbują za wszelką cenę oczyścić jego imię, ale to trudne. Dla Peja wszystko jest bardzo poniżające. Z każdym dniem czuje się coraz gorzej. 29 października 1914 roku zażywa truciznę i strzela do siebie, pozostawiając testament i listy pożegnalne.

Dziś uznaje się, że Łora popełniła samobójstwo, choć wiele lat nie cichły głosy o tym, że zginęła z rąk męża. Jak było naprawdę, nigdy się nie dowiemy.

Źródła:

https://woman.bg/art-box/mina-i-yavorov-velikata-lyubov-za-koyato-mechtaem-i-dnes.39619.html